నిర్దేశం, న్యూఢిల్లీః రాజ్యాంగం అమలులోకి వచ్చిన తర్వాత దేశంలో తొలిసారిగా 1951-52లో ఎన్నికలు జరిగాయి. బహుశా నిర్మాత‌ల‌కు భవిష్యత్తు అవసరాల గురించి తెలుసు, అందుకే కాబోలు.. లోక్‌సభ, రాష్ట్ర అసెంబ్లీలకు ఒకేసారి ఎన్నికలు నిర్వ‌హించారు. అయితే, 1967 తర్వాత సీన్ మారింది. కొన్ని రాష్ట్రాల అసెంబ్లీల‌ను రద్దు చేశారు. దీనికి తోడు, లోక్‌సభ కూడా రద్దు కావ‌డం, ఎమ‌ర్జెన్సీ వంటి కార‌ణాలతో లోక్ స‌భ ఎన్నికల షెడ్యూల్ కూడా మారిపోయింది.
అయితే, దేశంలో తొలిసారి జ‌రిగిన ఎన్నికల విధానానికి నరేంద్ర మోదీ ప్రభుత్వం మరోసారి శ్రీకారం చుట్టబోతోంది. అంతా సవ్యంగా సాగితే 2029లో దేశంలో తొలిసారిగా ఏకకాలంలో ఎన్నికలు జరగనున్నాయి. లోక్‌సభ, అసెంబ్లీ, స్థానిక సంస్థల ఎన్నికలకు ఒకేసారి ఓటు వేయడానికి దేశం కదిలి వస్తుంది. అయితే ఇది అనుకున్నంత ఈజీ కాదు. దీని కోసం, కేంద్ర ప్రభుత్వం రాజ్యాంగంలో అవసరమైన సవరణలు చేయాల్సి ఉంటుంది. పార్లమెంటులో మూడింట రెండు వంతుల మెజారిటీ అవసరం. ఆ తర్వాత రాష్ట్రాల అంగీకారం కావాలి. దీనికి ప్రతిపక్ష పార్టీల నేతృత్వంలోని రాష్ట్రాలు అడ్డంకులు సృష్టిస్తాయి.
తాజాగా ఈ బిల్లును పార్లమెంటులో ప్ర‌వేశ పెట్టారు. ఈ నేప‌థ్యంలో దీనికి సంబంధించిన కొన్ని ముఖ్యమైన విషయాలు తెలుసుకుందాం.
కసరత్తు ఎలా మొదలైంది?
2014లో నరేంద్ర మోదీ తొలిసారిగా దేశ ప్రధానిగా ప్రమాణ స్వీకారం చేసిన అనంత‌రం, ఒకే దేశం-ఒకే ఎన్నికలపై చర్చ ప్రారంభించారు. ఇది దేశానికి అవసరమని ప్రధాని మోదీ పేర్కొన్నారు. తరచూ జరిగే ఎన్నికలు దేశ ప్రగతిని ప్రభావితం చేస్తాయని ఆయన వాదన. 2015లో లా కమిషన్ కూడా వన్ నేషన్-వన్ ఎలక్షన్ ద్వారా కోట్లాది రూపాయలను ఆదా చేయవచ్చని సూచించింది.
పార్టీలతో చర్చలు
2019లో నరేంద్ర మోదీ దేశానికి రెండోసారి ప్రధానమంత్రి అయ్యారు. అన్ని పార్టీలతో చర్చించేందుకు ఆయన తొలిసారిగా అధికారిక సమావేశాన్ని ఏర్పాటు చేశారు. కానీ ఎలాంటి నిర్ధారణకు రాలేకపోయారు. 2023 సెప్టెంబర్‌లో మాజీ రాష్ట్రపతి రామ్‌నాథ్ కోవింద్ అధ్యక్షతన ఒక కమిటీని ఏర్పాటు చేశారు. కోవింద్‌తోపాటు న్యాయవాది హరీశ్‌ సాల్వే, హోంమంత్రి అమిత్‌ షా, కాంగ్రెస్ నేత అధిర్‌ రంజన్‌ చౌదరి, డీపీఏ పార్టీ నేత గులాం నబీ ఆజాద్‌, ముగ్గురు మాజీ అధికారులు ఉన్నారు.
రాష్ట్రపతికి నివేదిక
కోవింద్ కమిటీ దీనిపై 18,626 పేజీల నివేదికను రాష్ట్రపతి ద్రౌపది ముర్ముకు మార్చి 2024లో సమర్పించింది. వన్ నేషన్-వన్ ఎలక్షన్ కోసం ప్రభుత్వం రాజ్యాంగాన్ని సవరించాల్సి ఉండడమే దీనికి అతిపెద్ద కారణం. దీనికి సంబంధించి కొన్ని ప్ర‌శ్న‌ల‌కు సమాధానం తెలుసుకుందాం.
ప్రశ్న: ఒకే దేశం-ఒకే ఎన్నికలకు రాజ్యాంగ సవరణ ఎందుకు అవసరం?
సమాధానం: వాస్తవానికి, ప్రస్తుతం లోక్‌సభ, రాష్ట్ర శాసనసభల పదవీకాలం భిన్నంగా ఉంది. ఇలాంటి పరిస్థితుల్లో ఏకకాలంలో ఎన్నికలు నిర్వహించాలంటే కొన్ని రాష్ట్రాల పదవీకాలాన్ని పొడిగించాల్సి ఉండగా కొన్నింటిని గడువులోపే రద్దు చేయాల్సి ఉంటుంది. దీనికి రాజ్యాంగ సవరణ అవసరం.
ప్రశ్న: రాజ్యాంగంలో ఎలాంటి సవరణలు చేస్తారు?
జవాబు: రాజ్యాంగంలోని ఆర్టికల్ 82ఏ లోక్‌సభ పదవీకాలాన్ని పేర్కొంది. రాష్ట్ర శాసనసభ ఆర్టికల్ 172లోని క్లాజులు 3, 4, 5లో పేర్కొన్నారు. వన్ నేషన్-వన్ ఎలక్షన్ కోసం వీటికి సవరణలు అవసరం. అయితే, ప్రభుత్వం పార్లమెంటులో ఏయే బిల్లులు తీసుకువస్తుందో ఇప్పుడే స్పష్టంగా చెప్పడం కష్టం.
ప్రశ్న: దేశంలో ఇంతకు ముందు ఎప్పుడైనా ఒకేసారి ఎన్నికలు జరిగాయా?
జవాబు: స్వాతంత్య్రానంతరం దేశంలో మొదటి 4 ఎన్నికలు ఒకేసారి జరిగాయి. 1951-52, 1957, 1962, 1967లో లోక్‌సభ, అసెంబ్లీ ఎన్నికలు ఒకేసారి జరిగాయి.
ప్రశ్న: ఏకకాలంలో ఎన్నికలు జరుగుతున్నప్పుడు, సీక్వెన్స్ ఎలా బ్రేక్ అయింది?
జవాబు: నిజానికి 1969లో బీహార్ ముఖ్యమంత్రి భోలా పాశ్వాన్ శాస్త్రి. కానీ ఆయన ప్రభుత్వం మైనారిటీకి దిగజారడంతో అసెంబ్లీని రద్దు చేయాల్సి వచ్చింది. 11 నెలల క్రితమే లోక్‌సభ ఎన్నికలు నిర్వహించాలని అప్పటి ప్రధాని ఇందిరా గాంధీ నిర్ణయించారు. అందువల్ల 1970లోనే లోక్‌సభ ఎన్నికలు నిర్వహించాల్సి వచ్చింది. అప్పటి నుంచి పరిస్థితి మరింత మారిపోయింది.
ప్రశ్న: హంగ్ అసెంబ్లీ ఉంటే ఈ క్రమంలో మళ్లీ విఘాతం కలుగుతుందా?
సమాధానం: ఇది జరగదు. దీనికి సంబంధించి కోవింద్ కమిటీ నివేదికలో సూచనలు చేశారు. దీని ప్రకారం, హంగ్ అసెంబ్లీ లేదా అసెంబ్లీని రద్దు చేసినట్లయితే, మిగిలిన కాలానికి మాత్రమే ఎన్నికలు నిర్వహించబడతాయి, తద్వారా భవిష్యత్తులో కూడా ఒక దేశం-ఒక ఎన్నిక ప్రక్రియకు అంతరాయం కలగదు.
ప్రశ్న: ఇంత పెద్ద ఎన్నికలను ఒకేసారి నిర్వహించడం సాధ్యమేనా?
జవాబు: దేశంలో 6 దశాబ్దాల తర్వాత ఏకకాలంలో ఎన్నికలు జరగబోతున్నాయి. అటువంటి పరిస్థితిలో, ఇది ఖచ్చితంగా కొంచెం కష్టమే, కానీ రాబోయే కాలంలో, సమస్యల నుండి నేర్చుకోవడం ద్వారా ఇది సులభం అవుతుంది. ప్రస్తుతం తొలి దశలో లోక్‌సభ, అసెంబ్లీ ఎన్నికలు, 100 రోజుల తర్వాత రెండో దశలో పౌర ఎన్నికలు నిర్వహించేందుకు ప్రయత్నాలు జరుగుతున్నాయి.
ప్రశ్న: ఒకే ఓటరు కార్డు కోసం మన బీఎల్ఓను సంప్రదించాలా?
జవాబు: లేదు. బిల్లు ఆమోదం పొందినట్లయితే, చట్టం చేసిన తర్వాత ఇది అమలు చేయబడుతుంది. ఇది ఇంకా సుదీర్ఘ ప్రక్రియ. అయితే ఏకకాల ఎన్నికలకు ఒకే ఓటరు కార్డును రూపొందించాలని కోవింద్ కమిటీ సిఫార్సు చేసింది. అయితే ప్రస్తుతం మీరు ఎవరి దగ్గరకు వెళ్లాల్సిన అవసరం లేదు.
ప్రశ్న: మరేదైనా దేశంలో ఒకేసారి ఎన్నికలు జరుగుతాయా?
సమాధానం: కోవింద్ కమిటీ తన నివేదికను రూపొందించడానికి ప్రపంచంలోని ఇతర దేశాల ఎన్నికల వ్యవస్థలను కూడా అధ్యయనం చేసింది. కమిటీ నివేదికలో స్వీడన్, జపాన్, ఫిలిప్పీన్స్, ఇండోనేషియా, జర్మనీ, బెల్జియం, దక్షిణాఫ్రికా (7 దేశాలను) పేర్కొంది. ఈ దేశాల్లో ఏకకాలంలో ఎన్నికలు జరుగుతాయి. ఇండోనేషియా కూడా ఇటీవల ఒక దేశం-ఒక ఎన్నికల విధానాన్ని అవలంబించింది.
ప్రశ్న: వన్ నేషన్-వన్ ఎలక్షన్‌కు అనుకూలంగా, వ్యతిరేకంగా ఏ పార్టీలు ఉన్నాయి?
సమాధానం: వన్ నేషన్-వన్ ఎలక్షన్‌కు సంబంధించి ఏర్పాటైన కోవింద్ కమిటీ 62 పార్టీలను సంప్రదించి వారి అభిప్రాయాలను తెలుసుకుంది. ఇందులో 47 పార్టీలు మాత్రమే స్పందించాయి. బీజేపీ, బిజూ జనతాదళ్, ఏఐఏడీఎంకే, ఏజేఎస్‌యూ, ఎల్‌జేపీ, శివసేన, జేడీయూ, అకాలీదళ్ సహా 32 పార్టీలు మద్దతు తెలిపాయి. కాంగ్రెస్, ఆమ్ ఆద్మీ పార్టీ, బీఎస్పీ, సీపీఎం సహా 15 పార్టీలు దీనిని వ్యతిరేకించాయి.
ప్రశ్న: లోక్‌సభ, రాజ్యసభల్లో బిల్లు ఆమోదం పొందడం ఎంత కష్టం?
సమాధానం: సాధారణ బిల్లును ఆమోదించడానికి సాధారణ మెజారిటీ సరిపోతుంది. రాజ్యాంగ సవరణకు సంబంధించిన బిల్లుకు మూడింట రెండు వంతుల మెజారిటీ అవసరం. లోక్‌సభలో 269 ఓట్ల‌తో ఆమోదం పొందింది. ఇక రాజ్యసభ ఆమోదం పొందాల్సి ఉంది.
